CNG Gaz | CNG Dönüşüm Sistemi | Sıkıştırılmış Gaz İstasyonları
CNG gaz sistemleri, dönüşüm sistemi nedir, sıkıştırılmış doğalgaz istasyonları nerede? Çekici Gaz
CNG Gaz
CNG gaz sistemleri dünyada kullanımı son yıllarda daha da artan sistemlerdir. Hem çevreciliği hem de diğer yakıt sistemlerine göre daha ekonomik olması nedeniyle tercih edilen CNG, 2019 yılı itibariyle dünyada 28 milyondan fazla araçta kullanılmaktadır.
Dizel ve benzinli araçların CNG yakıt kullanacak şekilde dönüştürülmesi gerekirken, belirli ülkelerde kullanımı teşvik edilen hatta zorunlu kılınan CNG gaz ile ilgili her detay bu yazımızda sizi bekliyor.
CNG SIKIŞTIRILMIŞ DOĞAL GAZ NEDİR?
CNG gaz, sıkıştırılmış doğalgaz anlamına gelmektedir.
CNG açılımı “Compressed Natural Gas”dır ve CNG’nin özellikle araçlarda dönüşüm fiyatı ile dolum istasyonu kurulum maliyetlerinin yüksek olması gibi dezavantajları vardır. Ancak özelikle ticari araçlarda doğalgaz dönüşümü için ilk yatırım yapıldıktan sonra, CNG kullanımı sayesinde oluşacak tasarruf ilk yatırım maliyetinin çok kısa bir süre içinde amorti edilmesini sağlar. Doğalgazın benzinli araçlarda yüzde 60, dizel araçlarda ise yüzde 30 tasarruf sağlaması tercih edilirliğini artırmaktadır.
CNG gaz araçlarda tankların içinde depolanır. Türkiye’de CNG, ağırlıklı olarak belediye otobüslerinde kullanılırken, gaz otobüsün üzerindeki depo/tankta tutulur. Doğalgazın düşük enerji yoğunluğu nedeniyle CNG araçlarının menzili genellikle alternatif olduğu yakıt sistemlerine göre daha kısadır. Ancak ek depolama tankları ile menzili artırabileceği gibi dolum istasyonunun artırılması ile de bu sorunun üstesinden gelinebilir.
Araçlar 1 m3 CNG ile yaklaşık 12 km yol yapabilirken, doldurulan gazın ağırlığına ve enerji içeriğine bağlı olarak bu menzil artırılabilmektedir.
CNG SİSTEMİ
CNG sistemi, doğalgaz altyapısı olmayan yerlerdeki kişi veya kuruluşların doğalgazın faydalarına kavuşması için gerçekleştirilir. Bu sistem ile özel stok ünitelerine sıkıştırılıp doldurulan gaz, bu iş için özel olan kamyon, çekici ve TIR’lar ile taşınır, kullanıcıların ayağına kadar götürülür. Bu sistem "CNG sistemi"dir. CNG sistemi, tüm enerji kullanım alanlarında rahatlıkla uygulanabilen bir sistemdir. Bu sayede CNG gaz, kullanmak isteyen herkes için ulaşılabilir hale gelmiş olur.
CNG NERELERDE KULLANILIR?
CNG gaz tüm enerji kullanım alanlarında faydalanılabilecek bir yakıt sistemidir. Isıtma ve elektrik üretimi için kullanılan CNG
ağırlıklı olarak araçlarda yakıt olarak kullanılır.
CNG’Lİ ARAÇ NEDİR?
CNG’li araçlar, ana yakıt olarak sıkıştırılmış doğalgazı kullanan araçlardır. Araç üreticileri özellikle son yıllarda daha temiz, güvenli ve ucuz olması nedeniyle fabrika çıkışlı CNG’li araç üretimine hız vermişlerdir. Direkt doğalgazlı olarak üretilen araçların yanı sıra bir başka akaryakıt sistemi ile üretilmiş olup doğalgaz kullanılması için araçlarda dönüşüm de yapılabilmektedir.
Temelde 3 tip doğalgazlı araç vardır, ayrım ise aracın kullandığı yakıt sistemine göre yapılır.
- Özel: Araçlar sadece doğal gazla çalışacak şekilde tasarlanmıştır.
• Bi-yakıt: Araçların doğal gaz veya benzinle çalışmasını sağlayan iki ayrı yakıt sistemi vardır. Hafif ticari araçlarda genellikle özel veya iki yakıtlı sistemler kullanılmaktadır.
• Çift yakıt: Bu araçlarda doğal gazla çalışan ancak ateşleme yardımı için dizel yakıt kullanan yakıt sistemleri bulunur. Bu sistem daha çok ağır vasıta araçlar için geçerlidir.
CNG İLE ÇALIŞAN ARAÇLAR
CNG gaz ile çalışan araç sayısı dünyada hızla artmaktadır ve bu yakıt sisteminin kullanan araçlar çeşitlenmektedir. Otomotiv sanayisinde her türlü araçlarda kullanılan CNG, TIR, kamyon, kamyonet, otobüs, minibüs, araba gibi her türlü ulaşım aracında kullanılabilir. Günümüzde; CNG gaz ile çalışan araçlar arasında;
Otomobiller,
• Şehir içi ve şehirlerarası otobüsler,
• Şehir içi lojistik araçları, araç filoları,
• Çöp kamyonu, yol süpürgesi gibi araçlar,
• Ağır vasıtalar, askeri ve kamu hizmet araçları,
• Tekne, feribot, deniz taksiler,
• Trenler, motorsikletler, triportörler,
• Uçaklar ve her türlü apron araçları,
• İş makineleri ve hafriyat kamyon filoları, forkliftler bulunmaktadır.
CNG’li araba sayısı da dünyada hızla artmaktadır zira CNG araba yakıtı olarak da kullanılmaktadır. Depolama kapasitesi ağır taşıtlara oranla kısıtlı ve sınırlı olduğu için CNG ile çalışan otomobil sayısı dolum istasyonun az olduğu ülkelerde beklenenin altında kalmıştır. Sadece doğalgaz dolum istasyonu sayısının yüksek olduğu ülkelerde CNG’li araba sayısı diğer ülkelere oranla daha fazladır.
Türkiye’de CNG ile çalışan otomobil sayısı 450 civarındadır.
CNG otobüs yakıtı olarak da kullanılmaktadır. Özellikle Türkiye’de CNG belediyelerin filosunda yer alan kent içi toplu taşıma otobüslerinde kullanılmaktadır CNG ile çalışan otobüs İstanbul, Ankara, Kayseri, Adana, Konya, Gaziantep, Sakarya, Bursa, Eskişehir, Kocaeli ve Düzce Belediyeleri’nin filosunda yer almaktadır. Son verilere göre, Türkiye’de doğalgaz ile çalışan 3 bin civarında otobüs vardır ve bu otobüslerin neredeyse hepsi belediyelere aittir.
CNG ile çalışan kamyon sayısı da dünyada hızla artmaktadır. Çünkü Volvo, Scania, Iveco, Ford gibi global araç üreticileri CNG ile çalışan kamyon da üretmiş ve kullanıma sunmuşlardır. Türkiye’de 250 civarında kamyon CNG ile çalışırken, dünyada CNG gaz kamyonlarda daha çok kullanılmaktadır. Dünyadaki doğalgazlı araçların yaklaşık yüzde 5’i otobüs ve kamyonlardan oluşmaktadır.
2019 yılı itibariyle dünyada 28 milyondan fazla araçta CNG kullanılmaktadır. CNG ile çalışan araçların en çok olduğu ülkeler 5 milyon adet ile Çin, 4 milyon adet ile İran, 3 milyon adet ile Hindistan, Pakistan ve Arjantin, 1.8 milyon adet ile Brezilya 1 milyon adet ile ve İtalya oldu. İtalya doğalgazlı araçların Avrupa’daki öncüsü olarak kabul edilmektedir. Amerika’da 150 bin, Almanya’da ise 100 bin araç CNG gaz ile çalışıyor.
CNG VE LNG ARASINDAKİ FARKLAR
Doğal gazın atmosferik basınçta yaklaşık -162 dereceye soğutulması ile elde edilen LNG (Liquified Natural Gas) yani sıvılaştırılmış doğal gaz; kokusuz, renksiz ve zehirli olmayan sıvı bir yakıttır. İşlem öncesi gaz halinde olan madde, yani doğalgaz, işlemin sonunda sıvı hale gelmiştir. LNG ile yüksek miktardaki doğal gaz, düşük basınçlar altında hacmi yaklaşık 600 kez küçültülerek sıvı halde saklanabiliyor ve bu sayede doğalgazın boru hatlarıyla taşınmasının mümkün olmadığı yerlere, gemi ve kamyonlarla taşınabiliyor.
LNG ve CNG arasındaki ana fark LNG’nin sıvı formda olmasıdır. Ayrıca düşük sıcaklıkta, ancak atmosferik basınçta saklanması gerekmektedir. CNG gaz ise çok yüksek basınçta ve atmosferik sıcaklıkta saklanabilir.
CNG VE LPG ARASINDAKİ FARKLAR
LPG, sıvılaştırılmış petrol gazı, ham petrolün rafinerilerde damıtılması sırasında veya petrol yataklarının üzerinde bulunan doğalgazın ayrıştırılması ile elde edilen ve basınç altında sıvılaştırılan, renksiz, kokusuz, havadan ağır ve yanıcı bir gazdır. Bu iki yakıt birbirinden hayli farklı yakıtlardır.
Aralarındaki farklar ise;
- LPG propan ve bütan karışımı iken CNG gaz ise doğalgazdır.
• LPG petrol türevlidir. Çeşitli işlemlerden geçtikten sonra kullanılabilir. CNG gaz ise doğanın kendi ürettiği bir gazdır.
• LPG sıvılaştırılmış olarak depolanıp sevk edilir. CNG’de ise sıvılaştırılmadığı sürece böyle bir durum yoktur.
Öte yandan her iki yakıt türü de benzin ve dizele göre sera gazı emisyonlarını büyük ölçüde azalttığı için daha yeşil yakıt olarak kabul edilirler. Ayrıca petrole olan bağımlılığı azaltma yönleri de vardır.
CNG PETROL ARASINDAKİ FARKLAR
CNG ile petrol arasındaki farklar ise daha fazladır. CNG gaz, taşımayı kolaylaştırmak için yüksek basınç altında sıkıştırılmış büyük bir metan olan sıkıştırılmış doğal gazdır.
Petrol ise oda sıcaklığında sıvı olan ve nispeten kolay bir şekilde taşınabilen otomotiv yakıtı veya benzindir.
Petrol fosil bir yakıt olduğu için çevreye daha çok zarar verir. Sıkıştırılmış doğal gaz, kimyasal açıdan petrolden farklıdır, ancak benzinli motorlarda değiştirilebilir. CNG daha ucuz, yakıt tasarruflu ve daha az kirletici, aynı zamanda benzinle karşılaştırıldığında daha az çekiş gücüne sahiptir. Petrol otomobiller için daha yüksek kullanım oranına sahiptir, buna karşın CNG ağırlıklı olarak ticari araçlarda kullanılır. Petrol ya da diğer bir deyişle benzin alternatif tüm yakıtlara rağmen dünya filosunun hala yüzde 80'inde kullanılır.
CNG VE DOĞALGAZ ARASINDAKİ FARKLAR
CNG gaz ile doğalgaz arasında ise bir fark yoktur. CNG doğalgazın sadece yaklaşık 2000-3600 psi basınca kadar sıkıştırılarak basınçlı kaplarda saklanıp kullanıma sunulan formudur. Bu işlem ile yüksek miktarda doğalgaz, yüksek basınç altında depolanıp kolaylıkla taşınabilir hale gelmektedir.
CNG DÖNÜŞÜM
CNG dönüşüm dendiğinde, sıkıştırılmış doğalgaz kullanmak üzere üretilmemiş olan araçların, bu yakıttan faydalanacak şekilde dönüşüm geçirmesi anlaşılmaktadır. Yani yakıt olarak benzin, motorin (dizel) ya da LPG kullanan araçların CNG gaz kullanacak donanımlara sahip olmasıdır. Araçlar CNG dönüşüm yapılarak daha ekonomik ve çevreci bir özellik kazanırlar. CNG gaz özellikle kent içi toplu taşıma ve şehirlerarası otobüsler, kamyon ve TIR’lar, taksiler hatta personel ve öğrenci taşıma servisleri gibi ticari özellik taşıyan araçlarda kullanıldığında daha yüksek kazanç sağlar.
Bu aşamada CNG yakıt nedir sorusu yanıtlanmalıdır. CNG, benzin, dizel yakıt veya propan ve LPG yerine kullanılabilen bir yakıttır. CNG yakıt sistemi ile diğer akaryakıt ürünlerini kullanan araçlar dönüşümden geçirilir ve CNG gaz kullanır hale getirilir.
Bu dönüşüm için CNG dönüşüm kiti kullanılır. Kit, motora doğalgaz depolayan ve dağıtan bileşenlerden oluşmaktadır.
CNG kit benzinli ve dizel motorlara uygulanır ve dizel ya da benzinli araç CNG’li araca dönüştürülür. Kit istendiğinde çıkarılarak aracın sadece benzinle çalışması yeniden sağlanabilir.
Dönüşümün yapılacağı aracın türü, kullanılacak CNG dönüşüm kitini de belirler. Piyasada farklı markalarda çok sayıda CNG kiti ve şirket mevcuttur.
Benzinli motorlarda CNG dönüşüm kitleri yüzde 100 benzin veya yüzde 100 doğal gaz ile çalışır.
Motoru çalıştırmak için benzin kullanılır ve dönüşüm sistemi yakıtı doğal gazla çalıştırmak için birkaç dakika içinde otomatik olarak değiştirir.
DİZEL CNG DÖNÜŞÜMÜ
Dizel CNG dönüşümü en çok gerçekleştirilen dönüşümdür. CNG dizel dönüşümü ile 1 litre dizel yakıt yerine 1.3 metreküp doğalgaz kullanılarak yüzde 40’lara varan yakıt tasarrufu sağlanabilir.
Dizel motor CNG dönüşüm kitleri hem dizel hem de doğal gazın bir karışımını birleştirir. Buna çift yakıtlı CNG dönüşümleri denir.
CNG TANKI
CNG dönüşüm sırasında araca, doğalgazın depolanacağı tank eklenir. Standart 60 litre LPG tankı konabilen bir araca 70 litre CNG tankı monte edilebilir.
CNG tankına 200 barda dolum yapılacak olursa 14-15 metreküp CNG depolanabilir.
CNG DOLUM İSTASYONLARI
CNG gaz dolum istasyonları hem dünyada hem de Türkiye’de doğalgazlı araçların kullanılmasında en önemli rolü olan donanımlardır. Akaryakıt istasyonları gibi çoğalmaları halinde doğalgazlı araçlara daha çok yatırım yapılacağı bir gerçektir.
Hem dönüşüm maliyetlerinin yüksek olması, hem de CNG dolum istasyonu sayısının Türkiye’de az olması nedeniyle ülkemizde doğalgazlı araçlar çok da tercih edilmemiştir.
Türkiye’de 2019 yılı itibariyle yaklaşık 13 bin akaryakıt ve 10 bin LPG istasyonuna karşılık CNG dolumu yapan istasyon sayısı Mart 2019 itibariyle ancak 20’yi geçmiştir. Bu istasyonlar Naturelgaz ve Socar’a aittir. Naturalgaz’ın istasyonları Adapazarı, İzmir, Bursa, Bolu, Rize, Kayseri, Konya, Afyon, Çorlu, Antalya, Osmaniye’de bulunurken, Socar’ın istasyonları İstanbul-İzmir ve İstanbul- Ankara-Mersin hattı üzerindedir. CNG dağıtım yapan şirketlerin sayısı ise 6’dır.
CNG istasyonları İstanbul genelinde ise 3 adettir. Bu istasyonlar;
- Alibeyköy Mah, Atatürk Cd. No: 118, Eyüp/İstanbul
• İkitelli Organize Sanayi Bölgesi Deparko Sanayi 14. Parsel Başakşehir/İstanbul
• Boğazköy İstiklal Mah. Eski Edirne Cad. No: 1238 Arnavutköy/İstanbul adreslerinde hizmet vermektedir.
CNG İSTASYON KURULUMU
CNG istasyonları Türkiye’de dağıtımcı firmalar tarafından talebin gelmesi üzerine kurulmuştur. Bu firmalar anlaşmalı akaryakıt istasyonlarına tali istasyon kurmayı da hedeflemektedirler. Doğalgaz istasyonu kurulumu yapılırken kullanacak araç sayısına dikkat edilmelidir. Bu araçların en kısa sürede dolumu yapmasını sağlayacak hıza sahip ve gerekli büyüklükteki alanlarda kurulacak istasyonda tüm güvenlik önlemlerinin de eksiksiz alınması gerekmektedir.
Doğal gaz istasyonunun kurulum maliyeti, istasyon büyüklüğü, kapasite, dağıtılan doğalgazın miktarı ve doğalgazın dağıtım şeklinden etkilenir. Bir CNG istasyonu kurulum maliyeti, 750 metreküp/saat bir istasyon için yaklaşık 200 bin Euro civarındadır.
Maliyetin yüksekliği doğalgaz dolum istasyonlarının benzin ve LPG istasyonu gibi çok sayıda olmasının önüne geçmiştir.
CNG RUHSATI NEDİR?
CNG ruhsatı, herhangi bir araçta gerçekleştirilen tadilat yani dönüşüm sonrasında gaz sızdırmazlık raporu ek’inde verilir. Bu ruhsat ile bir aracın CNG gaz tesisatının standartlar çerçevesinde denetlendiğini ve Gaz Sızdırmazlık Raporu aldığı anlaşılmaktadır. Uygulamada Makine Mühendisleri Odası’nın verdiği gaz sızdırmazlık raporu yapılan değişiklik ile CNG montajını yapan firmalar tarafından verilebilir hale geldi.
ÇEKİCİ GAZ'IN HİZMETLERİ
Çekici Gaz ve Yangın Ekipmanları, basınçlı kaplar ve yangın ekipmanları konusunda uzmandır. Sıkıştırılmış doğal gaz taşımacılığı yaparak CNG lojistik hizmetleri de veren Çekici Gaz’a CNG tüp fiyatları konusunda bilgi almak için de ulaşabilirsiniz. Sektörde 30 yıllık bilgi birikimine sahip olan Çekici Gaz, CNG ile ilgili her sorunun cevabını bulabileceğiniz bir nokta…
